Kamene stolice
prof. Sedina Mujezinović
Osim kamenih kugli, na teritoriji današnje BiH postoje i kamene stolice. Ima ih 39. Kamene stolice su smještene na otvorenom prostoru, a najčešće u utvrđenim gradovima srednjovjekovne bosanske države gdje ih se može naći i više u okviru jednog lokaliteta. Pretpostavlja se da kamene stolice nastaju u drugoj polovini XIV stoljeća, a većina njih je izgrađena u XV stoljeću. One su izraz domaćih majstora – klesara.
Prema narodnom predanju kamene stolice su služile uglednijim feudalcima da na njima sjede kada vrše javno suđenje među i nad potčinjenima. Uzima se da su one služile za obavljanje određenih sudskih funkcija, ali i da su imale neke funkcije uprave. Otuda se izvodi da se one mogu općenito nazvati simbolima vlasti, tj. simbolima društvenog ugleda vlastele. Istaknut položaj kamenih stolica navodi i na postavku da su one služile i za osmatranje, kao i za odmor.
Većina stolica klesana je u prirodnim stijenama; tačnije 31 stolica, dok je manji broj klesan od dovaljenih kamenih blokova zbog čega se mnoge pomiču i pokreću, tačnije njih 11. Razlikujemo tri oblika ovakvih stolica: sa naslonom za leđa njih 32, sa naslonom za leđa i ruke njih 5 i bez ikakvih naslona njih 5. Neki primjerci stolica imaju ispuste za stavljanje nogu odnosno podnožnike. Dimenzije stolica su nejednake, ali su sve stolice prilagođene za udobno sjedenje odraslih osoba.
Jedna klupa u Samoboru ima najveći naslon za leđa visok 220 cm. Najveća pokretna stolica je u Donjoj Bukovici, a najmanjih dimenzija su pet pokretnih stolica bez naslona iz Donje Bukovice. Na tri stolice uklesani su natpisi koji imaju svoju naučnu i umjetničku vrijednost, a pisano je na bosančici.
Uz oblike i natpise reljefi su važna odlika naših stolica. Četiri primjerka imaju raznovrsne reljefe. To su mač, štit i sablja kao predstave oružja zatim štit, šljem i veo i čelenka kao elementi grba i kraljevska kruna sa ljiljanima na glavi ženske figure, a pojavljuju se i drugi simboli poput muške figure sa izdignutom rukom, zatim zastava itd. Kamene stolice srednjovjekovne Bosne i Hercegovine su izraz i potreba politički i ekonomski izražene vlastele.
