Stari grad BIJELA STIJENA
prof. Sedina Mujezinović
Tvrđava Bijela stijena je fortifikacijski objekat iz srednjeg vijeka i osmanlijskog perioda. Tvrđava se nalazi u mjestu Stijena, lijevo od ceste Cazin-Bosanska Krupa i udaljen je od Cazina oko 10 km. Smješten je na platou, koji je sa sjeverne strane omeđen strmom padinom, a sa zapada koritom rječice Horljave.
Objekat je proglašen za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čine: bedemi Starog grada iz srednjovjekovnog perioda sa džamijom i haremom i bedemi Novog grada iz osmanskog perioda. Spomenik je arheološki neistražen.
Debljine zidova bedema i kule variraju od 1 do 1,4 m. Cjelinu čine dva povezana grada: srednjovjekovni i osmanlijski, podignut 1771. godine. O tome svjedoči kamena ploča znad ulaza, veličine 30 x 50 cm, sa uklesanim natpisom na turskom jeziku. Novi grad predstavlja jedan od najtvrđih gradova što su ih Turci podigli u Bosni.
Cijelo utvrđenje zauzima površinu od oko 6.086 m2 . U jugozapadnom uglu uzidana je četvrtasta kula nepravilnog oblika. Uz kulu je kapija sa lijepo obrađenim segmentnim visokim lukom od pravilnih klesanaca u dva reda, od kojih je donji uvučen u odnosu na ravan zid. Ovaj detalj ujedno predstavlja i jedini arhitektonski bogatiji detalj. Stina ima detalj na lijevom dovratniku kapije gdje je reljefno predstavljana ptica, vjerovatno golub, koji je možda bio zaštitnik grada, a možda simbol plemićke porodice. Neki stručnjaci smatraju da su to ostaci stećaka.
U prvoj polovini XX stoljeća u utvrđenju su se još nalazili džamija, mekteb i škola otvorena 1929. godine.
O ovom utvrđenju ima vrlo malo historijskih podataka. Još početkom XIV vijeka javlja se kao selo pod nazivom Zihina, koje je pripadalo Ostrošcu. U literaturi se često javlja pod imenom Stina. Godine 1575. Osmanlije su zauzele Stinu, kao prvo utvrđenje u cazinskom kraju i u nju postavili posadu sa dizdarom.
Tvrđava je trenutno u vrlo lošem stanju. Na pojedinim mjestima bedemi se naziru samo pri dnu. Južni bedem Starog grada ima donekle sačuvanu vanjsku oplatu u dužini od oko 30 m, mjereno od kule na jugozapadnom uglu. Preostalih 15 metara do zidina Novog grada je ogoljeno. Vidi se jezgro bedema, a na 10-ak metara je ostala samo njegova donja polovina. Na pojedinim dijelovima tabija oplata zidova je otpala. Napuštena džamija i kuća nisu održavane.
Istorijski izvori kažu da je džamija izgrađena u XVII vijeku. Sadašnja građevina je podignuta polovinom XIX stoljeća.
2022.godine izvršena je rekonstrukcija i konzervacija džamije, sredstvima koja su obezbijedili mještani, a džamiji je većim dijelom vraćen autentičan izgled.
Dimenzije džamije su 11,4 x 9,8 m, a orijentirana je u pravcu sjeverozapad-jugoistok. Na dužim stranama su dva niza od tri prozora, a na kraćim od dva prozora. Džamija ima dva nivoa. U prizemlju je trijem (8,2×3 m) i svijetli prostor za molitvu (6×3 m) sa mihrabom i drvenim minberom.
Džamija je ograđena tankim kamenim zidom unutar kojeg se nalazi harem.
